Η «πολιτική συνοχής» είναι εκείνη που βρίσκεται πίσω από εκατοντάδες χιλιάδες έργα ανά την Ευρώπη. Είναι η πολιτική που στοχεύει στην μείωση των ανισοτήτων μεταξύ των διαφόρων περιφερειών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην ουσία, χρησιμοποιεί το 1/3 του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού για να ενισχύσει την οικονομία και να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας. Επενδύει στους ανθρώπους και υποστηρίζει την ανάπτυξη. Οι στόχοι της συνοχής είναι η δημιουργία μιας έξυπνης Ευρώπης, μια βιώσιμης Ευρώπης και μιας Ευρώπης χωρίς αποκλεισμούς.
Ως το βασικό εργαλείο της ΕΕ για την περιφερειακή ανάπτυξη και την επιτάχυνση της διαδικασίας σύγκλισης ανάμεσα στα Κράτη-Μέλη της ΕΕ, η πολιτική συνοχής στηρίζεται κυρίως στο Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, το Ταμείο Συνοχής και τα κονδύλια της Ε.Ε. που παρέχουν ενισχύσεις στον γεωργικό τομέα.
Τα ευρωπαϊκά κονδύλια αποτελούν βασικό μοχλό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας. Τα 2 έως 7 δισεκατομμύρια ευρώ που διατίθενται ετησίως από τα διαρθρωτικά ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι πολύτιμα για τη χώρα. Στο διάστημα 1986 – 2018, από τα “Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα” (ΜΟΠ) μέχρι και το πρόσφατο “Εταιρικό Σύμφωνο για το Πλαίσιο Ανάπτυξης” 2014 – 2020 (ΕΣΠΑ) εισέρευσαν στη χώρα – μέσω των διαφόρων διαρθρωτικών Ταμείων – κοινοτικοί πόροι ύψους άνω των 72 δισεκατομμυρίων ευρώ, ενώ μόχλευσαν επιπλέον περισσότερα από 55 δισεκατομμύρια ευρώ από εθνικούς δημόσιους και ιδιωτικούς πόρους.
Με τους πόρους αυτούς έχουν χρηματοδοτηθεί χιλιάδες έργα σε όλη τη χώρα, σε κάθε τομέα της οικονομίας, από την κατασκευή αυτοκινητοδρόμων έως δραστηριότητες στον γεωργικό τομέα. Πολλοί δεν γνωρίζουν ότι η Ελλάδα είναι η χώρα της Ε.Ε. που έλαβε τα υψηλότερα ποσά κατά κεφαλήν από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία, μεταξύ 1996 και 2015.
Ο πρωτογενής τομέας ήταν ο μεγάλος ωφελημένος των ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων. Την περίοδο 2009 – 2018, το μερίδιό του στη συνολική χρηματοδότηση της Ε.Ε. ήταν κατά μέσο όρο 43% και αφορούσε κυρίως επιδοτήσεις που χορηγήθηκαν από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο.
Σημαντικοί πόροι διατέθηκαν, επίσης, για την κατασκευή υποδομών μεταφορών, με το μέσο μερίδιό τους να ανέρχεται στο 23%. Αυτές οι εισροές κεφαλαίων από την Ε.Ε. χρησιμοποιήθηκαν κυρίως για την κατασκευή αυτοκινητοδρόμων.
Τα συγχρηματοδοτούμενα έργα στον τομέα Βιομηχανίας-Ενέργειας και στην Εκπαίδευση και Έρευνα βρίσκονται επόμενα στην κατάταξη όσον αφορά την απορρόφηση κονδυλίων της Ε.Ε., με μέσο ποσοστό 12% και 11% αντίστοιχα, ενώ πόροι για τη στήριξη της Δημόσιας Διοίκησης ανήλθαν στο 3% μεταξύ των ετών 2009-2018, καλύπτοντας ανάγκες που σχετίζονταν με την ψηφιοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών, την ηλεκτρονική διακυβέρνηση, την αναδιάρθρωση των δημόσιων υπηρεσιών κ.λπ.
Η υγεία και ο τουρισμός – πολιτισμός αποτελούν τους τομείς που ωφελήθηκαν λιγότερο με πόρους που αντιστοιχούν κατά μέσο όρο στο 2% των χρηματοδοτήσεων.
Είναι σαφές ότι η Ευρώπη και οι πολιτικές της έχουν βελτιώσει την ζωή όλων μας. Ορισμένα από τα αποτελέσματα της επένδυσης των κοινοτικών πόρων τα βλέπουμε και τα χρησιμοποιούμε καθημερινά: από τις μεγάλες οδικές αρτηρίες, τις κρατικές ενισχύσεις σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις, στα προγράμματα επιδότησης θέσεων εργασίας του ΟΑΕΔ ή στο ηλεκτρονικό σύστημα διαχείρισης των φορολογικών υποχρεώσεων Taxis. Στην περιοχή μας, η κατασκευή έργων υποδομής, μονάδων υγείας, δημοσίων κτιρίων και εγγειοβελτιωτικών παρεμβάσεων ολοκληρώθηκε χάρη στα κονδύλια της πολιτικής συνοχής.
Ο θετικός αντίκτυπος των κοινοτικών χρηματοδοτήσεων στην Ελλάδα είναι μεγάλος. Κατά το Δεύτερο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης 1994-1999, συνέβαλαν στη δημιουργία σχεδόν 400.000 θέσεων εργασίας, ενώ κατά το Τρίτο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης 2000-2006, συνέβαλαν στην αύξηση του ΑΕΠ κατά 2,8% , ενισχύοντας σημαντικά την τεχνολογική καινοτομία, μέσω επενδύσεων σε 23.000 υφιστάμενες και 7.000 νεοσύστατες επιχειρήσεις. Επιπλέον, την περίοδο αυτή, τα κονδύλια της Ε.Ε. δημιουργούσαν 14.000 νέες θέσεις εργασίας ετησίως, παρείχαν επαγγελματική κατάρτιση σε 257.000 πολίτες και βελτίωσαν σημαντικά τις υποδομές και την προσβασιμότητα στην αγορά εργασίας.
Στην συνέχεια, κατά την περίοδο του ΕΣΠΑ 2007-2013, 6 δισεκατομμύρια ευρώ κατευθύνθηκαν στην βελτίωση των υποδομών μεταφορών, 5,5 δισεκατομμύρια ευρώ στην ενίσχυση της περιβαλλοντικής κατάστασης, 3,6 δισεκατομμύρια ευρώ στην στήριξη της έρευνας και ανάπτυξης και 2,2 δισεκατομμύρια ευρώ στην επαγγελματική κατάρτιση. Οι χρηματοοικονομικοί αυτοί πόροι οδήγησαν στη δημιουργία περισσότερων από 2.400 επιχειρήσεων και συνέβαλαν με επενδύσεις στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας περισσότερων από 30.000 μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Επιπλέον, δημιουργήθηκαν 21.000 θέσεις εργασίας, οι περισσότερες σε μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, ενώ 800.000 πολίτες απέκτησαν πρόσβαση σε ευρυζωνικό διαδίκτυο, η πλειονότητα των οποίων στις περιφέρειες της Μακεδονίας και της Θράκης, συμβάλλοντας έτσι στη μείωση της ψηφιακής υστέρησης. Παράλληλα, βελτιώθηκαν οι αστικές μεταφορές προς όφελος περισσότερων από 86.000 πολιτών. Επιπλέον, 1,4 εκατομμύρια πολίτες συνδέθηκαν με νέο ή βελτιωμένο δίκτυο ύδρευσης και 371.000 πολίτες συνδέθηκαν με νέες ή αναβαθμισμένες εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων.
Τέλος, στο πλαίσιο των Προγραμματικών Περιόδων 2007-2013 και 2014-2020 δόθηκε μεγαλύτερη έμφαση στην αξιοποίηση των πόρων σε παρεμβάσεις που σχετίζονται με την έρευνα και ανάπτυξη ή την εκπαίδευση, οι οποίες επηρεάζουν την οικονομία σε βάθος χρόνου. Σκοπός είναι η βελτίωση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας, η τόνωση της καινοτομίας, η υποστήριξη των νέων τεχνολογικών επιχειρήσεων και η δημιουργία εργασιών υψηλής προστιθέμενης αξίας, που θα οδηγήσουν σε υψηλότερους ρυθμούς αύξησης του ΑΕΠ μακροπρόθεσμα.
Η Ευρώπη, παρά τις αδυναμίες που κατά καιρούς δείχνει, αποτελεί υποδειγματικό παράδειγμα διακρατικής συνεργασίας που στοχεύει στην άμβλυνση των διαφορών του επιπέδου ζωής των πολιτών της, από χώρα σε χώρα. Πολλά από εκείνα που μας διευκολύνουν, τα οφείλουμε σε κοινοτικούς πόρους. Όμως, για να μεγιστοποιηθεί το όφελος, χρειάζεται οι εθνικές κυβερνήσεις να διαθέτουν αναλυτικό και πειστικό σχέδιο προτάσεων για έργα και δράσεις, προκειμένου να εξασφαλιστούν περισσότεροι πόροι. Η σημερινή κυβέρνηση και ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έχουν λεπτομερές σχέδιο για την αξιοποίηση των κονδυλίων για τον οριστικό μετασχηματισμό της οικονομίας και την μετάβαση σε μια βιώσιμη κυκλική και πράσινη ανάπτυξη, με ενισχυμένη την κοινωνική συνοχή.
*Ο Τάσος Χατζηβασιλείου είναι Βουλευτής Σερρών, Γραμματέας Διεθνών Σχέσεων και Ε.Ε. της Νέας Δημοκρατίας και Διδάκτορας Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
